Efsanevi Müzisyene Farklı Bir Bakış: Queen Logosunun Yaratıcısı Freddie Mercury

Please Click for English

Dünyanın en büyük rock yıldızlarından biri olarak kabul edilen ve sesinin gücüyle bilimsel araştırmalara dahi konu olan Freddie Mercury’nin, aynı zamanda grafik tasarımı mezunu olduğunu ve kurucularından olduğu İngiliz rock grubu Queen’in logosonu kendisinin tasarladığını biliyor muydunuz? Freddie Mercury imzası taşıyan Queen logosuna odaklanarak, sanatçıya farklı bir bakış sunmayı amaçlayan bu yazı, aynı zamanda vefatının 30. yılında, efsanevi müzisyene bir saygı duruşunda bulunuyor. 

Yazı & Çeviri: Burçin Nilay Kalınbayrak

Freddie Mercury, “Queen II” turu kapsamında Rainbow Theatre’da sahnede, Londra, İngiltere, 31.03.1974. Fotoğraf: Ian Dickson.

Hayranlık Uyandıran Bir Ses

Freddie Mercury, inanılmaz sesi, güçlü sahne performansları, kitleleri harekete geçiren unutulmaz besteleri ve müzikal başarılarıyla dünyanın ilgisini hala çekmeyi başaran görkemli bir sanatçı. Heavy metalden caza, hard rocktan popa, bluesdan diskoya kadar farklı müzik türlerinde şarkılar söyleyip besteleme yeteneğiyle sadece bir yıldız değil bir efsane olacağını bilen gizemli bir müzisyen.

Nasıl bu kadar etkileyici ve güzel bir sesi olduğuna dair her zaman hayranlık ve saygı uyandıran sanatçı, aynı zamanda sesinin farklılığı ve gücüyle de hala şaşkınlığa ve tartışmalara yol açmaya devam ediyor. Öyle ki, 2016 yılında bilim insanları, Freddie Mercury’nin sesiyle ilgili yapılan “kasırga hızında bir doğa olayı”1 gibi övgü dolu tanımlamalarla yetinmeyip, bunları haklı çıkaran bilimsel bir analiz yaparak, Freddie Mercury’nin şarkı söylerken uyguladığı titretme -vibrato- tekniği ve hızının onu diğerlerinden ayıran en önemli ve benzersiz özelliği olduğunu ortaya koydular.2

Freddie Mercury, “Jazz Tour 1980” kapsamında sahnede, 19.04.1982. Fotoğraf: Steve Jennings.

Keskin Bir Mükemmeliyetçilik

Freddie Mercury, sadece harika ve güçlü sesiyle değil aynı zamanda müziğinde ve sahne performanslarında öne çıkan keskin mükemmeliyetçiliğiyle de hem dinleyicilerin hem de kendi döneminin ve sonraki dönemlerin ünlü müzisyenlerinin saygınlığını kazanmış bir efsane. The Beatles’tan Paul McCartney’nin “King Mercury”, Ringo Star’ın ise “Majesteleri” dediği; David Bowie ve efsaneleşen Led Zeppelin’in solisti Robert Plant’ın, performans kavramının çok ötesine geçen bir müzisyen olarak övdüğü; Elton John’un ise kimsenin onun gibi şarkı söyleyemeyeceğini vurguladığı gerçek bir yetenek.3

Freddie Mercury, konser ve provalarda farklı enstrümanları çalarken. Fotoğraflar (Üst sıra, soldan sağa): 1) Michael Ochs Archives,  Inglewood, California, ABD, 22.12.1977. 2) Steve Jennings, “Jazz Tour 1980”, 19.04.1982. 3) Ed Perlstein, Oakland, California, ABD, 16.12.1978. 4) Fin Costello, 1975. Fotoğraflar (Alt sıra, soldan sağa): 1) Armando Gallo, Inglewood California, ABD, 03.03.1977. 2) Michael Ochs Archives,  Inglewood, California, ABD, 22.12.1977. 3) Watal Asanuma/Shinko Music, Ridge Farm Stüdyoları, Sussex, İngiltere, 14.07.1975.

Birlikte katıldıkları bir röportajda, arkadaşı ve müzisyen Dave Clark, Freddie Mercury’nin ne kadar mükemmeliyetçi olduğunu anlatırken, çalıştığı müzisyenler içinde sadece onun, her provayı seyirci önündeki bir sahne performansı gibi ele aldığını vurgular.4

Freddie Mercury’nin son solo projesi olan opera albümü “Barcelona”da birlikte çalıştığı ve hayran olduğu ünlü İspanyol opera sanatçısı Montserrat Caballé ise Freddie Mercury hakkında şöyle söyler: “Daha önce Freddie gibi bir ses aralığına sahip kimseyi tanımadım… Barcelona, Freddie’nin yüksek müzikal yeteneğinin bir örneği. O sadece popüler bir şarkıcı değil, piyano başına oturup beste yapabilen bir müzisyen. Farklı müzik tarzlarını bir araya getiren yeni bir yol keşfetti. Bunu yapabilen ilk ve tek kişi o.”5 

Freddie Mercury ve Montserrat Caballé, KU Club’da “Barcelona”yı seslendirirken, İbiza, İspanya, 29.05.1987. Fotoğraf: FG/Bauer-Griffin.

Dünyanın en yetenekli şarkıcılarından ve gitaristlerinden biri kabul edilen Prince ise Rolling Stones Dergisi tarafından en iyi Super Bowl devre arası gösterisi olarak seçilen 2007’deki performansına Queen’in en meşhur şarkılarından biri olan “We Will Rock You” ile başlayacak kadar mütevazı.6

Günümüzün en önemli punk rock gruplarından Green Day ise 2017’deki konserlerinde, sahneye çıkmalarını bekleyen muazzam kalabalığın, Freddie Mercury’nin en ünlü bestelerinden biri olan “Bohemian Rhapsody”yi tek bir ağızdan söylerken sergiledikleri coşkuyu paylaşacak kadar heyecanlı.7

Çeşitli sanatçılar tarafından övgüyle bahsedilen ve coşkuyla günümüze taşınan bu mükemmeliyetçilik hakkında Freddie Mercury de oldukça nettir. Bir röpotajında, bir şarkı ona tam anlamıyla doğru gelmezse onu gözden çıkarabilecek kadar tavizsiz ve kendisine karşı çok sert olduğunu anlatır. Anlaşılması güç ve titiz biri olduğunu, bu özelliklerinin resimlerinde de görülebileceğini söyler. Bu anlamda, Richard Dadd, Alphonse Mucha, Salvador Dali ve Arthur Rackham’ı çok sevdiğini vurgular.8

Freddie Mercury, World Forum’da sahnede, Lahey, Hollanda, 08.12.1974. Fotoğraflar: Gijsbert Hanekroot. Linkler: Sol, Orta, Sağ.

Live Aid’de Freddie Mercury Büyüsü

Dünyanın en büyük ve etkileyici rock etkinliklerinden biri olarak kabul edilen 1985 tarihli Live Aid9 denince, akla ilk olarak Freddie Mercury’nin gelmesi neredeyse kaçınılmaz ve Queen’in Live Aid performansı, 36 yıl geçmesine rağmen, hala en önemli canlı rock performanslardan biri olarak görülüyor.10

Bununla ilgili olarak, Queen’in gitaristi Brian May, bu başarıya tamamen Freddie Mercury sayesinde ulaştıklarını, o gün herkesin iyi çaldığını ama Freddie’nin bunu bambaşka bir boyuta taşıdığını söyler.11 Dahası, Freddie’nin, onların gizli silahı olduğunu ve stadyumdaki her bir seyirciye rahatlıkla erişebilecek güçte bir sanatçı olduğunu vurgular.12

Nirvana’nın davulcusu ve Foo Fighters grubunun kurucularından Dave Grohl ise Queen’in Live Aid performansının her müzik grubu tarafından bir ders gibi çalışması gerektiğini, Freddie Mercury’nin Live Aid’de seyirciyle kurduğu ilişkiyi dahiyane bulduğunu ve onun gelmiş geçmiş en iyi grup lideri olduğunu belirtir.13

Freddie Mercury,  Live Aid konserinde, Wembley Stadyumunda sahnede, Londra, İngiltere, 13.07.1985. Fotoğraflar: (Sol üst) Mirrorpix, (Orta üst) Popperfoto, (Sağ üst) Mirrorpix, (Sol alt) Pete Still, (Orta alt) Neil Leifer, (Sağ alt) Duncan Raban, (En sağ) PA Images.

Gözlerden Uzak Bir Yaşam

Tüm bu görkemli ve dışa dönük sanatsal ifade gücüne rağmen Freddie Mercury, sahne dışında gözlerden uzak bir yaşamı tercih eder. Bu seçim, küllerinin nerede olduğunun gizlenmesini isteyecek kadar güçlüdür.14 Bir röportajında içten açıklamalarda bulunan Freddie Mercury, kim olduğu hakkında insanlara bir fikir vermek ve işte bu benim diyerek etrafına bir çerçeve çizmek istemediğini belirterek, kim olduğunu insanların yorumuna bırakır. Birisi hakkında tam olarak bilgi sahibi olmamanın çok çekici olduğuna inanmakla birlikte, yaptığı işin karakteri olduğunu ve izleyicilerin sahnede hiçbir hataya yer olmadığını bilmelerini ister.15 Sahnede ve sahne dışında çok farklı bir insan olduğunu şöyle ifade eder: “Sahnede çok güçlüyüm. Sanırım bir canavar yarattım. Performans sergilerken dışa dönük, ama içeride tamamen farklı bir insanım.”16

Freddie Mercury, Madison Square Garden’da sahnede, ABD, 01.01.1977. Fotoğraf: Richard E. Aaron.

Freddie Mercury 70’lerde sahne dışında. Fotoğraflar (Üst sıra, soldan sağa): 1) PA Images, Heathrow Havaalanı, Londra, İngiltere, 20.01.1976. 2) Michael Ochs Archives, 1977. 3) Michael Ochs Archives, Los Angeles, ABD, 1977. 4) George Wilkes Archive, Ağustos, 1973. Fotoğraflar (Alt sıra, soldan sağa): 1) Michael Putland, 12.02.1974. 2) Koh Hasebe/Shinko Music, 18.04.1975. 3) Koh Hasebe/Shinko Music, Londra, İngiltere, 13.06.1974. 4) Koh Hasebe/Shinko Music, Tokyo, Japonya, 21.03.1976.

Bununla birlikte Freddie Mercury, sahnenin ona çok şey kattığını, her konserden sonra yeni bir şey öğrendiğini, her zaman yeni bir şey yapabilmek için çalıştığını dile getirir.17 Bu anlamda, onu yakından tanıyanlar tarafından ne kadar mütevazı ve düşünceli biri olduğu içtenlikle vurgulanır. Queen’in davulcusu ve Freddie Mercury’nin gruptan önce de yakın arkadaşı olan Roger Taylor, kimsenin aslında Freddie Mercury’yi tanımadığını, sahnedekinin aksine utangaç, nazik ve uysal biri olduğunu söyler.18

Freddie Mercury, Forum’da sahnede, Inglewood, California, ABD, 22.12.1977. Fotoğraf: Michael Ochs Archives.

Böylesine etkileyici ama bir o kadar da içe dönük bir kişiliğin tasarladığı logonun da onu tasarlayan kişi kadar görkemli ve aynı zamanda gizemli olması hiç şaşırtıcı değil. 

Queen Logosu

Freddie Mercury, 1969 yılında, Queen grubu kurulmadan iki yıl önce, şimdi Batı Londra Üniversitesinin bir parçası olan Ealing Sanat Okulundan grafik tasarımı diplomasıyla mezun olur. Mezuniyetinden sonraki yıl, Queen’in de temellerinin atılacağı, gitarist Brian May ve davulcu Roger Taylor’ın Smile grubuna katılır. 1971’de bas gitarist John Deacon’ın aralarına katılması ve grubun isminin Freddie Mercury tarafından değiştirilmesiyle bugün Queen olarak tanıdığımız efsanevi grubun kuruluş süreci tamamlanır. Bu tarihten sonra Queen, Freddie Mercury’nin 1991’deki vefatına kadar kadrosu hiç değişmeden müzik tarihine adını yazdırmaya başlar.

Freddie Mercury, Ealing Sanat Okulunda, Londra, 1969. Fotoğraf: Mark and Colleen Hayward.

Queen’in kurulmasından sonra grubun logosu 1973’teki “Queen” isimli çıkış albümleriyle aynı dönemde Freddie Mercury tarafından tasarlanır. 1975’te Freddie Mercury’nin logoyu yeniden ele alıp detaylandırması ve Queen yazısının da eklenmesiyle logo son haline gelir.

Queen, Hollanda TV Programı TopPop’ta sahnede, 22.11.1974. Fotoğraf: Mark and Colleen Hayward. 

Denge ve İçtenlik

Freddie Mercury’nin kendisi gibi renkli ve bir o kadar da gösterişli olan Queen logosuna ilk bakışta, birbirine zıt ama bir o kadar uyumlu iki nokta öne çıkar: Biçimsel klasik bir denge ve dönüştürücü özgün bir içtenlik. 

Öncelikle ayrıntıyla çizilmiş figürlerden bahsedilecek olursa; bunlardan göze çarpan beş tanesi, grup üyelerinin burçlarını yansıtır. İki arslan John Deacon ve Roger Taylor’ı; yengeç Brian May’i; iki peri de başak burcu olan Freddie Mercury’yi temsil eder. Tüm figürler, logonun tam ortasında, içinde bir taç olan Q harfinin etrafına sıralanmış, sanki ona tutunuyor, sarılıyor ve onu izliyor gibidirler. Hepsinin üzerinde ise diğer tüm figürleri kanatlarının altına alarak sanki onları koruyan bir anka kuşu alevlerin arasından yükselir. Figürlerin, Queen’in baş harfi etrafında ustaca dizilişi, adeta Yüksek Rönesanstan kalma, güçlü kompozisyon geleneğindeki dengeli uyumu gözler önüne serer. 

Queen Logosu ve Birleşik Krallık Arması

Diğer bir yandan, Birleşik Krallık Armasını temel alan ve Queen arması olarak da anılan logo, bu klasik görsele yeni bir yorum katar. Bu anlamda Freddie Mercury, kraliyet armasının ciddiyetinde bir kırılma yaratarak onu kişisel bir yöne doğru çevirir. Belki de yine İngiltere’den çıkıp dönemin sanat anlayışına karşı çıkan ve onu yeniden yorumlayan Ön-Raffaellocular gibi eski olanın içindeki samimiyeti arar. Tam bu noktada Freddie Mercury, her bir grup üyesinin kişiselliğini ve kendine özgülüğünü, burçlarının temsiliyeti ile logoya işleyerek o içtenliği bulur. 

Queen, Japonya’nın  Kyoto şehrinde, 22.04.1975. Fotoğraf: Koh Hasebe/Shinko Music.

Dönüştürücü Müzikal Güç

Queen logosu, aynı zamanda, Poussin’in mükemmel denge ve kusursuzluğuna, kendi yöntemleriyle ulaşmayı başaran ve Kübizme ilham olacak derecede sanat tarihine yön veren Cezanne gibi adeta Queen’in müzik dünyasını dönüştüren etkisine işaret eder. Bu noktada Freddie Mercury, müzik tarihine adlarını ayrı ayrı yazdıran her bir grup üyesinin içinde var olan yaratıcılığın bir araya gelip bütünleşerek nasıl bir güce dönüşebileceğini ortaya koyar gibidir. Bu anlamda logo, grup üyelerinin birlikte müzik yaparken sergiledikleri kusursuz profesyonelliğe adeta gönderme yapar. Bu birliktelikten doğan güçlü müzik, işte tam olarak logonun en göz alıcı figüründe, ölümsüzlüğün simgesi anka kuşunda vücut bulur. Queen’in müziği de tıpkı bu anka kuşu gibi devasa, sonsuz, görkemli ve tutkuludur. 

Freddie Mercury, “Magic” turu kapsamında, Wembley Stadyumu’nda sahnede, Londra, İngiltere, 11-12.07.1986. Fotoğraf: Denis O’Regan.

Bu açıdan bakıldığında, bir Freddie Mercury bestesi olan, düzenlemesiyle Queen özgünlüğünü çarpıcı şekilde yansıtan ve böylece müzik tarihinin en ünlü şarkılarından biri olan “Bohemian Rhapsody” bile tek başına bu gücün somut bir kanıtı olabilir.

Bununla birlikte, nasıl Cezanne kendi yalnızlığında, üzerinde kafa yorduğu sanatsal problemlerin çözümünü ararken, bu çözümü bulmak dışında sanat tarihine damga vurmak gibi bir amaç gütmediyse,19 Freddie Mercury de aynı şekilde sadece müzik yapmak istediğini, müziğiyle dünyayı değiştirmek gibi bir amacı olmadığını vurgular.20

Freddie Mercury 70’lerde sahnede. Fotoğraflar: (Sol üst) Rob Verhorst, 29.01.1979. (Sol orta) Michael Putland, 1975. (Sağ üst) Georges De Keerle, Paris, Fransa, Haziran, 1979. (Alt) Armando Gallo, Inglewood, California, ABD, 03.03.1977. (En sağ) Ed Perlstein, Oakland, California, ABD, 16.12.1978.

Ne var ki, mükemmeliyetçilik ve profesyonellik ister istemez bu sonucu doğuruyor ve Queen özgünlüğü ve özgürlüğü diyebileceğimiz o dönüştürücü müzikal güç, tıpkı Cezanne’ın sanat tarihine olan etkisi gibi yıllardır müzik dünyasını etkilemeye devam ediyor. 

Freddie Mercury Etkisi

Freddie Mercury, bir Queen konserinde sahnede, 1974. Fotoğraf: Michael Putland.

Freddie Mercury, vefatından yıllar sonra bile hala yaratıcı müziğiyle tüm dünyayı kendine hayran bırakan bir yıldız. Performanslarında sergilediği bitmeyen enerjisi ve sahne hakimiyeti,21 piyanodaki ustalığı,22 konserleri için özel olarak çoğu zaman kendi tasarladığı kıyafetleri,23 seyirciyle kurduğu içten diyalog,24 seyirciyi adeta tek bir vücut gibi yönetebilme gücü25 ve tabii ki mükemmel sesi ve besteleriyle26 insanın tüylerini diken diken etmeye devam eden bir efsane. 

Freddie Mercury, Wembley Arena’da sahnede, Londra, İngiltere, 1984. Fotoğraflar: Denis O’Regan. Linkler: Sol, Sağ.

(Sol) Freddie Mercury “Jazz” turu kapsamında Budokan’da sahnede, Tokyo, Japonya, Nisan, 1979. Fotoğraf: Koh Hasebe. (Sağ) Freddie Mercury Forum’da sahnede, Inglewood, California, ABD, 22.12.1977. Fotoğraf: Michael Ochs Archives.

Freddie Mercury’nin 24 Kasım 1991’deki vefatından sonra Queen; Brian May ve Roger Taylor ile yoluna devam etti. Konserlerini farklı şarkıcıları belli bir süreyle konuk ettikleri “Queen +” olarak veriyorlar.27 Efsane İngiliz rock grubu Led Zeppelin, davulcuları John Bonham’ın 1980’de vefat etmesinden sonra, yerine başka birini koyamayacaklarını söyleyerek en zirvede oldukları dönemde dağılırken, Freddie Mercury gibi etkileyici bir vokalden sonra Queen’in bu tercihi tartışılabilir elbette.

Yine de bu konuk şarkıcıların, Freddie Mercury efsanesini, onun şarkıları vasıtasıyla yeni nesillere aktarma görevini üstlendikleri düşünülebilir. Diğer bir taraftan, Queen’in güncel konserlerinde, Freddie Mercury’nin yazdığı en dokunaklı şarkılardan biri olan “Love of My Love” şarkısını Brian May tek başına söylerken, Freddie Mercury’nin videosunun sahnede belirmesinin bile ne kadar güzel olduğunu ve bunun duygusal etkisini inkar etmek çok güç.28

Nitekim, ne olursa olsun günün sonunda konuşulanın her zaman Freddie Mercury olduğu bir gerçek. Yakın arkadaşı Freddie Mercury’nin vefatından çok etkilenip müziği bırakan Queen grubunun bas gitaristi John Deacon’ın da söylediği gibi “Freddie Mercury yerine başkasını koymak mümkün değil.”29

Freddie Mercury, Wembley Arena’da sahnede, Londra, İngiltere, 10.12.1980. Fotoğraf: Pete Still.

Sonuç

Queen, her bir üyesinin yeteneğini, profesyonelliğini ve kişiliğini içinde bütünleştirip kendi kimliğini bulmuş bir grup olarak, hala ilk günkü gibi heyecan yaratan, tekrar tekrar dinlenen şarkılarıyla hayatlarımızın bir parçası. Ama Freddie Mercury’nin tek başına Queen’in de ötesine geçen ve Queen denince akla ilk gelen isim olması karşı konulamaz bir gerçek.

Freddie Mercury, kimi zaman yeni yağmış kar gibi yumuşak ve parlak, kimi zaman fırtınalı bir deniz gibi kuvvetli, kimi zaman bir oyun gibi eğlenceli, kimi zaman da şimşir ağaçları gibi sert sesiyle sıradan dinleyicilerden profesyonel müzisyenlere kadar tüm dünyayı hayretler içinde bırakmaya devam ediyor.

Bu yüzden Queen’in simgesi haline gelen bu logonun, Freddie Mercury gibi müziğinde yakaladığı denge ve kusursuzlukta ısrarcı, yaratıcı, çok yönlü ve bir o kadar da hassas bir sanatçının elinden çıkması tesadüf değil. Hem klasik, sakin bir ciddiyeti hem de keskin, dönüştürücü ve özgün bir içtenliği aynı anda ancak böyle bir yetenek ortaya çıkarabilirdi.

Freddie Mercury, Hollanda’nın Leiden şehrindeki bir konserden sonra Amsterdam’a trenle giderken, 25.04.1982. Fotoğraf: Rob Verhorst.

Kaynaklar ve Notlar

1. Caroline Sullivan. (27.09.2012). Freddie Mercury: the great enigma. The Guardian. Erişim tarihi: 12.09.2021.

2. Christian T. Herbst, Stellan Hertegard, Daniel Zangger-Borch, Per-Åke Lindestad. (12.02.2016). Freddie Mercury – acoustic analysis of speaking fundamental frequency, vibrato, and subharmonics. Logopedics Phoniatrics Vocology, V: 42, Sayı:1. Erişim tarihi: 02.09.2021.

3. Freddie Mercury hakkında sanatçıların sözleri için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.09.2021.

4. Freddie Mercury ve Dave Clark ile yapılan roportajı izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 12.10.2021.

Freddie Mercury, “Sheer Heart Attack” turu kapsamında Rainbow Theatre’da sahnede, Londra, İngiltere, 19.11.1974. Fotoğraf: Ian Dickson. Linkler: Sol, Sağ.

5. Freddie Mercury’nin solo albüm arşivleri ve için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.09.2021.

6. Rob Sheffield. (04.02.2021). Super Bowl Halftime Shows Ranked: From Worst to Best. Rolling Stone. Erişim tarihi: 01.09.2021.

7. Bahsi geçen Green Day Konseri, Britanya Yaz Festivali kapsamında, 1 Temmuz 2017’de Hyde Park, Londra’da düzenlenmiştir. Green Day’in sahneye çıkmasını bekleyen kalabalık, Bohemian Rhapsody şarkısını birlikte söylerken sahne arkasından çekilen video Green Day’in YouTube kanalında paylaşılmıştır. İlgili videoyu izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.09.2021.

8. Caroline Coon. (22.11.2011). ‘I can dream up all kinds of things’ – a classic Freddie Mercury interview from the vaults. The Guardian. Erişim tarihi: 01.09.2021.

(Sol) Freddie Mercury, bir Queen konserinde sahnede, Şubat, 1975. Fotoğraf: Fin Costello. (Sağ) Freddie Mercury Queen’in Britanya turu kapsamında sahnede, 1975. Fotoğraf: Keystone.

9. Live Aid, Etiyopya’daki kıtlığa karşı yardım toplamak için Londra’daki Wembley Stadyumu ve Philadelphia’daki John F. Kennedy Stadyumunda 13 Temmuz 1985 tarihinde eş zamanlı gerçekleştirilen dünya çapında bir bağış konseridir. Etkinliği düzenleyen Bob Geldorf’a, Batı’nın dikkatini Afrika’ya çekmek için verdiği çaba dolayısıyla Kraliçe Elizabeth II tarafından şövalye ünvanı verilmiştir. 

  • Live Aid hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız. Erişim tarihi: 09.09.2021.
  • Live Aid’e katılan sanatçılar ve program takvimi için tıklayınız. Erişim tarihi: 09.09.2021.

Ayrıca bkz: 

(Sol üst) Freddie Mercury, gitarist Brian May ile sahnede, 1974. Fotoğraf: Ian Dickson. (Sağ üst) Freddie Mercury, davulcu Roger Taylor ile Playhouse’da sahnede, Edinburgh, İskoçya, 01.09.1976. Fotoğraf: Gary Merrin. (Sol alt) Queen Avustralya turu sonrası, 31.01.1974. Fotoğraf: PA Images. (Sağ alt) Freddie Mercury, bas gitarist John Deacon ile sahnede, 1975. Fotoğraf: Fin Costello.

10. Elton John, Paul McCartney, Phil Collins, David Bowie, Madonna, Eric Clapton, Tina Turner gibi isimlerin de sahne aldığı Live Aid konserinde, Queen’in 20 dakikalık performansı, tarihteki en önemli canlı rock performanslardan biri olarak kabul edilmektedir.

  • Queen’in Live Aid performansını İzlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.09.2021.

Konuyla ilgili bkz:

11. Nick DeRiso. (13.07.2020). How Queen Stole the Show at Live Aid. Ultimate Classic Rock. Erişim tarihi: 24.09.2021.

12. Mark Beaumont. (11.07.2020).  Aaaaaay-o! Aaaaaay-o! Why Live Aid was the greatest show of all. Independent. Erişim tarihi: 24.09.2021.

13. James Brinsford. (16.01.2020). How Freddie Mercury’s ‘trick’ won over Live Aid crowd was ‘genius’. Mirror. Erişim tarihi: 24.09.2021.

Freddie Mercury, bir Queen konserinde sahnede, 1974. Fotoğraf: Michael Putland.

14. Freddie Mercury’nin küllerinin nerede olduğunu, kendi isteği üzerine, eski nişanlısı ve arkadaşı Mary Austin’den başka hala kimse bilmiyor. Bkz: Jane Lavender, James Brinsford. (13.07.2020). Freddie Mercury’s ashes buried in secret. Mirror. Erişim tarihi: 02.09.2021. Ayrıca bkz: David Wigg. (30.03.2013). I was cursed by Freddie’s fortune. Daily Mail. Erişim tarihi: 18.11.2021.

15. Freddie Mercury’nin sözleri için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.09.2021.

16. Caroline Coon. (22.11.2011). ‘I can dream up all kinds of things’ – a classic Freddie Mercury interview from the vaults. The Guardian. Erişim tarihi: 01.09.2021.

17. Freddie Mercury ile yapılan 1982 tarihli röportajı izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.10.2021

(Left) Freddie Mercury, bir  Queen konserinde sahnede, Londra, İngiltere, 1974. Fotoğraf: Michael Putland. (Right) Freddie Mercury “Sheer Heart Attack” turu kapsamında Rainbow Theatre’da sahnede, Londra, İngiltere, 20.11.1974. Fotoğraf: Michael Putland.

18. Freddie Mercury hakkında sanatçıların sözleri için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.09.2021.

19. E.H. Gombrich. (2016). Sanatın Öyküsü (Cep boy 1. basım) (Çev. Erol Erduran, Ömer Erduran). İstanbul: Remzi Kitabevi.

20. Freddie Mercury’nin sözleri için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.09.2021.

21. Buna etkileyici bir örnek olarak; Queen’in 1981 tarihli Montreal konserinde, Freddie Mercury’nin kendi yazdığı “Somebody to Love” şarkısını canlı söylerken sergilediği performansı izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 02.05.2021.

Freddie Mercury, Shepherds Bush’daki dairesinde Daily Express tarafından kendisiyle röportaj yapılırken, Londra, İngiltere, 1969. Fotoğraf: Mark and Colleen Hayward.

22. Buna güçlü bir örnek olarak; Queen’in 1975’te Odeon Hammersmith, Londra’da gerçekleşen konserinde, Freddie Mercury tarafından yazılan “White Queen” şarkısının canlı performansında Freddie Mercury’yi piyano çalarken izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 02.05.2021. Bir diğer örnek olarak, Freddie Mercury’nin en duygusal bestelerinden biri olan “You Take My Breath” şarkısının canlı performansını dinlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.06.2021.

23. Freddie Mercury’yi bir stil ikonu olarak tanımlayan ve giyim tarzının daimi etkisini vurgulayan Vogue yazısı için bkz: Jessica Bumpus. (18.10.1018). Style Icon: Freddie Mercury. Vogue. Erişim tarihi: 09.09.2021. Ayrıca, Freddie Mercury’nin seyirciyle kurduğu ilişkide sahne kostümlerine verdiği önemle ilgili olarak bkz: Cynthia Green, (18.02.2019). Freddie Mercury, Addressing the Audience. The Voice of Fashion. Erişim tarihi: 24.09.2021.  

(Sol) Freddie Mercury, “A Night At The Opera” albüm çalışması sırasında Ridge Farm Stüdyo’da tenis oynarken, Surrey, İngiltere, 14.07. 1975.  Fotoğraf: Watal Asanuma/Shinko Music. (Sağ) Freddie Mercury, Nagoya Kalesi önünde, Japonya, 22.04.1975. Fotoğraf: Koh Hasebe/Shinko Music.

24. Kurt Cobain intihar notunda, Freddie Mercury’nin seyirciyle kurduğu ilişkiye hayran olduğunu hatta bunu kıskandığını yazmıştır. Okumak için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.10.2021

25. Buna bir örnek olarak; Queen’in 1985 Live Aid konserinde Freddie Mercury’nin meşhur “Ayo” performansıyla izleyiciyi bir koro şefi gibi yönettiği bölümü izlemek için tıklayınız. Aynı konserden benzer etkideki “Radio Gaga” performansı için tıklayınız. Erişim tarihi: 01.09.2021.

26. Freddie Mercury’nin sesini çok yönlü kullanabilme yeteneğine bir örnek olarak; Freddie Mercury ve Mike Moran bestesi olan ve Montserrat Caballé’nin eklediği sözlerle Barcelona albümünde “Ensueño” adıyla yer alan şarkının, Freddie Mercury’nin opera tarzında söylediği sözsüz versiyonu “Exercises in Free Love” şarkısını dinlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.09.2021. Bir başka önemli örnek olarak; Brian May’in bestelediği, Queen’in, ünlü ve etkileyici olduğu kadar söylemesi en zor şarkılarından biri olan “Show Must Go On”u, ilerleyen hastalığına rağmen Freddie Mercury tek seferde kaydetmiştir. Bkz: George Simpson. (28.08.2020). Freddie Mercury’s ‘UNFORGETTABLE’ The Show Must Go On recording: Brian May on his tenacity. Express. Erişim tarihi: 01.11.2021. “Show Must Go On”u dinlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.07.2021.

27. Queen 2005 ve 2008’de Paul Rodgers ile iş birliği yaparak konserler vermiştir. 2012’den beri ise Adam Lambert ile birlikte konserlerine devam ediyor. 

(Sol) Freddie Mercury, bir Queen konserinde sahnede, Şubat, 1975. Fotoğraf: Ian Dickson. (Sağ) Freddie Mercury, “Queen II” turu kapsamında Rainbow Theatre’da sahnede, Londra, İngiltere, 31.03.1974. Fotoğraf: Ian Dickson.

28. Freddie Mercury, “Love of My Life” şarkısını, eski nişanlısı ve dostu Mary Austin için yazmıştır. Bu şarkı, Queen’i tüm dünyada meşhur eden “Bohemian Rhapsody” şarkısının da yer aldığı beşinci albümleri “A Night at the Opera” albümden bir şarkıdır. Konserlerde genellikle Freddie Mercury’ye Brian May’in 12 telli gitarla eşlik ettiği akustik versiyonu çalınan şarkı, Freddie Mercury’nin güçlü sesi, seyirciyle kurduğu ilişki ve aralarındaki enerjinin yansıması açısından önemli bir örnektir. Öyle ki konserlerde Freddie Mercury, şarkının büyük bölümünü seyirciye söyletir. Buna bir örnek olarak, Queen’in 1986 Wembley konserindeki canlı performansı izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.09.2021. Freddie Mercury’nin vefatından sonra Brian May, bu şarkıyı tek başına söylemeye devam eder ve şarkının sonunda ortaya çıkan Freddie Mercury’nin görüntüsü hem May’a hem de seyircilere duygusal anlar yaşatır. Buna bir örnek olarak Brian May’in 2014 Tokyo konserindeki canlı performansını izlemek için tıklayınız. Erişim tarihi: 08.09.2021.

29. Giorgina Hamilton. (15.09.2020). Queen: Watch John Deacon’s touching final message to fans before he quits the band. Smooth Radio. Erişim tarihi: 23.09.2021.

30. Tüm fotoğraflar Getty Images sitesinden edinilmiştir.

Freddie Mercury, Slane Castle’da sahnede, İrlanda, 1986. Fotoğraf: Denis O’Regan.

Afiş ve çizimi gerçekleştiren @burcinilay.arts, Denis O’Regan tarafından Queen’in 1986’daki İngiltere konserinde çekilen fotoğrafı refrans almıştır. 

Güncel Sanat Arşivi’nin “Freddie Mercury & Queen” Spotify listesi için tıklayınız.

Please Click for English

Daha fazla yazı için tıklayınız.

Paylaş